Natuurlijk bestaan er lastige groepen! De vraag is alleen waar dat aan ligt; aan de groep, aan jezelf? We hebben waarschijnlijk allemaal wel eens een groep waarvan we al vrij snel denken ‘oei…dit wordt hard werken…’

Een paar voorbeelden:

• Deelnemers komen binnen met de mededeling dat het wel een heel bijzondere training moet worden wil het hun iets opleveren…ze hebben al zoveel ervaring dat ze niet inzien wat een training nog toe kan voegen….dus kom maar op!
• Al bij binnenkomst merk je dat er spanning zit tussen een aantal deelnemers; ze negeren elkaar, maken elkaar juist verwijten, vallen elkaar in de reden, et cetera.
• Stagiaires die zó moe zijn van de combinatie school, stage, bijbaantjes dat het ze heel veel moeite kost om zich te concentreren en actief mee te doen.
• En zo zijn er veel meer te noemen.

Wat is lastig…..

Maar maakt dat een groep lastig? Hoe je dat ervaart heeft veel met jezelf en je gemoedstoestand van dat moment of die dag te maken.
Als ik uitgerust ben, goed in de stof zit, dan ervaar ik zelden dat een groep niet lekker loopt.  Wat natuurlijk niet wil zeggen dat de deelnemers per definitie gemotiveerder of meegaander zijn als ik maar uitgerust ben.

Hoe kijk je naar dit gedrag?

Het heeft dus niet alleen te maken met hoe ik in mijn vel zit,  met de beheersing van de stof of met de bereidheid om mee te werken van deelnemers. Het heeft óók te maken met de manier waarop je als trainer omgaat met vragen of weerstand.
Zie je het als iets vervelends, iets wat je afhoudt van je doel dan reageer je anders dan als je het ziet als een wens. Een wens om iets duidelijk te maken, bijvoorbeeld dat het programma niet aansluit bij de praktijk van die deelnemer. Of een wens om te leren, om iets beter te begrijpen. Het kan ook de wens van de deelnemer zijn om te laten zien wat hij/zij al weet….serieus genomen te worden daarin.
Als het je lukt er op die manier naar te kijken, dan is het niet alleen meer iets negatiefs, dan is het ook een uiting van betrokkenheid!
Of het altijd lukt om er op die manier naar te kijken?
Idealiter wel……maar hier komt dan toch weer je eigen gemoedstoestand om de hoek kijken…de ene keer lukt het je makkelijker dan de andere keer.

Wat doe je ermee?

En er zo naar kunnen kijken is één ding….maar wat doe je er vervolgens mee? Wat als iemand telkens weer een ander ‘model’ inbrengt dat goed bij het onderwerp zou passen? Wat als iemand almaar uit blijft stralen, verbaal of non-verbaal, dat hetgeen besproken wordt absoluut niet aansluit bij zijn of haar praktijk? Wat kun je dan als trainer?

Een paar mogelijkheden;

Het doel van de training

Zorg dat je zelf goed weet wat het doel van de training is. Onderzoek bij weerstand of dit doel ook door de deelnemers gedeeld wordt.
Als dat niet het geval is heeft het weinig zin om door te gaan met het programma dat jij in gedachten had. Dan is het belangrijk om erachter te komen waar dit verschil vandaan komt. Is het de leidinggevende die iets voor zijn of haar medewerkers in gedachten had terwijl de deelnemers daar zelf heel anders tegenaan kijken? Is het de wens van deelnemers om bij iets stil te staan dat volgens hen veel urgenter is dan wat nu op het programma staat?

Afhankelijk van je mogelijkheden kun je het programma aanpassen. Die mogelijkheden hebben te maken met je eigen kennis en deskundigheid én met de mogelijkheden die de organisatie je biedt.
Het kan zijn dat je niet over de juiste kennis, deskundigheid, vaardigheden beschikt om op de wensen van de deelnemers in te gaan. In dat geval zul je samen met de deelnemers moeten beslissen of dan toch doorgegaan wordt met het vooraf vastgestelde onderwerp en programma óf dat de training verzet wordt naar een ander moment en met een andere trainer.

Soms word je ook beperkt door de organisatie; dan bepaalt de opdrachtgever dat een training verplicht is voor alle deelnemers.
En ook al zijn de deelnemers het daar niet mee eens, ook al vinden ze het veel zinvoller om een ander onderwerp te behandelen, het is een verplichte training…daar valt niets aan te veranderen. Het kan hooguit zijn dat je als trainer nog eens heel goed nadenkt voordat je een volgende keer in een training stapt die verplicht is voor alle medewerkers!

Het programma sluit niet aan bij de praktijk…..

Als deelnemers zeggen dat het niet aansluit bij de eigen praktijk, luister dan oprecht naar de inbreng of de bezwaren van de deelnemer(s). Sluit het programma écht niet aan of willen deelnemers meer gelegenheid om hun eigen ervaringen kwijt te kunnen, te spuien? Of heb je bij de toelichting van het programma verzuimd om datgene wat besproken wordt heel duidelijk te linken aan de praktijk?
Vaak blijkt na enig doorpraten dat het toch wel aansluit.  Maar het werkt vaak beter om tot die conclusie te komen nadat je goed geluisterd hebt dan wanneer je deelnemers er direct van wil gaan overtuigen.
Hierdoor krijg je ook meteen aardig wat informatie over waar deelnemers tegenaan lopen. Iets dat je weer goed kunt gebruiken gedurende de training.

Wij weten alles al…..

Hiervoor geldt hetzelfde als voor hetgeen hierboven beschreven is.
Ook hier is het belangrijk erachter te komen waar de weerstand vandaan komt. Trainen gaat niet zozeer om kennisoverdracht, als wel om wat je met die kennis doet in je eigen praktijk; om de houding en vaardigheden. Hoe bekwamer deelnemers zijn, hoe meer je kunt oefenen met bijvoorbeeld lastige situaties.Let er op dat je als trainer de aanwezige kennis gebruikt als uitgangssituatie.  Het wordt namelijk een lange dag voor deelnemers als je allerlei zaken gaat uitleggen die al lang bekend zijn.

Onderlinge spanning

Soms heb je deelnemers die op elkaar ‘inhakken’, dat spanning en irritaties tussen deelnemers tijdens de training naar boven komen.
Of onvrede met betrekking tot de organisatie.
Als trainer ben je verantwoordelijk voor de veiligheid in de groep. Natuurlijk deel je die verantwoordelijkheid met de deelnemers, maar als het daar spaak loopt dan is het aan jou om die veiligheid er weer in te brengen.
Het kan helpen om de verschillende standpunten samen te vatten en er een vraag over te stellen aan alle deelnemers. Hierdoor koppel je het even los van de ‘kemphanen’ en maak je er een bredere discussie van. Het zorgt in ieder geval vaak tot wat meer begrip over en weer.
Daarnaast geeft het je ook de mogelijkheid het allemaal weer te koppelen aan het organisatiebelang en het onderwerp van de training.
Soms kun je er een aantal punten uithalen die je wat diepgaander met elkaar kunt bespreken óf waarvan je kunt zeggen dat ze zonder meer interessant zijn, maar niet binnen het kader van deze training/dit onderwerp passen. Je kunt hen dan meegeven dat het waarschijnlijk zinvoller is om dit tijdens een teamvergadering te bespreken.  Dit is in de regel acceptabel voor deelnemers doordat ze al even de kans hebben gehad om hun mening/frustratie te uiten.

Mocht dit alles niet helpen, dan kun je aangeven dat je graag afspraken maakt over de manier waarop feedback wordt gegeven aan elkaar. En uitleggen dat je dit wilt doen om de training zinvol en veilig te houden voor alle deelnemers.

Als dit ook niet tot verbetering leidt, vraag je dan af wat het effect van dit gedrag op de rest van de groep en jezelf is. Heeft het een negatief effect, dan kan het verstandig zijn een koffie pauze inlassen en met de ‘kemphanen’ te overleggen; uitleggen dat het belemmerend werkt voor jou en/of deelnemers en hen vragen de training óf te verlaten óf toch mee te doen zonder de strijd met elkaar aan te gaan.  Als zij voor de tweede optie kiezen kun je vragen wat zij daarvoor nodig hebben/ wat jij daarvoor kunt doen.

Teveel inbreng…..

Soms zijn deelnemers zo enthousiast dat zij almaar nieuwe situaties of onderwerpen inbrengen. Geweldig natuurlijk om zulke deelnemers te hebben.  Maar het kan ook té veel worden…

Als de inbreng goed binnen het kader van de training te passen is, dan is het alleen maar mooi; dan komen de voorbeelden uit de eigen praktijk. Gebruik in dat geval de inbreng maar verbreed het wel naar de hele groep. Anders wordt het een dialoog tussen één deelnemer en de trainer.

Als de inbreng minder goed binnen het kader te passen is, te veel zijpaden worden ingeslagen dan is het belangrijk om dat duidelijk aan te geven.  Overigens wil dat niet zeggen dat de inbreng niet relevant  of interessant voor het werk van deelnemers kan zijn.
Maar niemand heeft er baat bij als er zo wordt afgedwaald dat uiteindelijk niets goed besproken wordt en alles half wordt behandeld. Daarnaast willen de meeste deelnemers uiteindelijk toch op tijd naar huis…..uitlopen is maar zelden een optie. Mensen moeten nog een eind terugrijden, hebben kinderen thuis, moeten nog werken, etc.

Vermoeide deelnemers

Het wil  nog wel eens voorkomend dat deelnemers binnenkomen en direct al laten weten dat ze zó moe zijn dat ze zich nauwelijks kunnen concentreren. Stagiaires bijvoorbeeld, die school, de stage en bijbaantjes moeten combineren, ouders die werk en privé moeten combineren, veel te veel werk waardoor de training wel heel ongelukkig uitkomt…

De grootste valkuil voor een trainer is dat je dan gaat proberen deelnemers er bij te houden door het programma ‘leuk’ te maken; heel veel korte, snelle oefeningen erin te brengen die slechts als doel hebben deelnemers ‘wakker’ te houden. Met als risico dat iedereen na afloop naar huis gaat met het idee dat het ‘een leuke dag was’ maar dat je erin in de praktijk niet heel veel aan hebt.  En het eigenlijk dus ook een beetje zonde van de tijd was….

Als trainer probeer je uiteraard een programma te maken dat actief en uitnodigend is.  Deelnemers hebben echter ook een eigen verantwoordelijkheid voor wat betreft hun deelname. En daar mag je ze op aanspreken. Als het iemand niet lukt om ‘echt’ aanwezig te zijn, dan is het slim dat diegene zich afvraagt of het zinvol is om deel te blijven nemen. Misschien kan er dan beter aangesloten worden bij een volgende keer dat de training wordt uitgevoerd.

 Conclusie

Natuurlijk zijn er lastige situaties waar je tegen aan kunt lopen in je training. Daar heb je niet altijd invloed op. Waar je wel invloed op kunt hebben is de manier waarop je ermee omgaat.

Luisteren, erkennen en aansluiten zijn sleutelbegrippen bij het omgaan met deze situaties, als je daar in slaagt dan levert dat vaak tevreden deelnemers en een tevreden trainer op!